Merhaba,

Bu yazımda olmazsa olmaz bir konudan bahsedeceğim. Yönetim paneli nedir ? Nasıl olmalıdır? Neler içermelidir?

Önce nedir bundan başlayalım. Yönetim paneli genelde atlanan bir konu oluyor bu yüzden bu konuya değinmek istedim. Bir mobil uygulama yada web sitesi yani online olarak çalışan bir uygulama yapmak istediniz diyelim. Bu uygulama yaptığı işe göre değişir ama her online çalışan uygulamanın bir yönetim sistemine mutlaka ihtiyacı vardır. Tamamen client tarafında çalışsa bile mutlaka bazı ayarlar dinamik, bazı içeriklerde dinamik yönetilmelidir. Bu şekilde olması pratik ve avantajlı olandır.

Örnek vermek gerekirse yaptığını uygulama açılırken cihaz bilgilerini bildirim gönderebilmek için api aracılığı ile backend e göndermelidir. Yada uygulama içindeki bazı bilgileri yada sayfaları api aracılığı ile çekmelidir. Yoksa uygulama statik çalışan ve yönetilemeyen bir uygulama olarak kalır. En basitinden uygulamanızı kullanan kullanıcılara bildirimler göndermek için bile bir yönetim paneline ihtiyacınız olacaktır.

En basit olan bu ihtiyaçları karşılayacak ve işinizi kolaylaştıracak bazı hazır çözümler geliştirilmiştir. Mesela firebase , onesignal gibi platformlar bu işlemleri kolay şekilde halletmenize olanak sağlar. Toplu bildirimler göndermek için bu gibi platformları kullanabilirsiniz. Ancak bazı ayarları dinamik olarak çekmek , bazı içerikleri dinamik olarak uygulamaya getirmek yada kafanızda yer alan özellikleri yönetmek için daha kapsamlı bir yönetim paneline ihtiyacınız olacaktır.

Mesela bu bahsettiğimiz platformlardan firebase de çoğu içeriği yönetebileceğiniz ve uygulama ile konuşan bir api ve arka planda çalışan bir veritabanına sahip olabilirsiniz. Bu durumda uygulamanızı da firebase e göre yazmanız gerekir.

Bazı basit işlemlerde bu tercih edilebilir. Yada sadece push bildirimleri göndermek için onesignal seçebilirsiniz. Ancak şöyle bir düşündüğümüzde biz ne isteriz?

Biz aslında bir uygulamaya sahip olacaksak tüm kontrol bizde olsun isteriz. Bir platforma bağımlı olmasın, bir sistem kapanırsa biz ondan etkilenmeyelim.

Buna geçmişten güzel bir örnek vermek gerekirse, belki duymuşsunuzdur yada duymadıysanız anlatayım bundan birkaç sene önce herkes parse platformu üzerine uygulama geliştiriyordu. Evet çok kolaylıklar sağlıyordu hatta talep üzerinde bizde bazı işler yaptık. Ancak hep içimde bir şüphe vardı bu tip altyapılar kullanırken pratik ama uzun vadede bize ait değil ve bağımlı hale geliyoruz diye. Nitekim bunları düşünürken platform sahipleri sistemi kapatacaklarını açıkladı. İnsanları mağdur etmemek için ise kodları aık kaynak olarak paylaştılar. Yani platform kodlarını. Bu tip altyapılar karmaşık sistemler ve herkese hitap eden sistemler olduğundan kodları anlamak yada sistemi kendi sunucularınızda çalıştırmak o kadar kolay bir iş değil. Bir sorun çıktığında müdahale etmeniz o kadar kolay değil. Birçok insan ise bu platformu ya kurmaya çalıştı kendi sunucularında yada yapılarında değişikliklere gitti. Bildiğim çoğu değiştirdi çünkü en güzel olan sistem yönetebildiğiniz ve hakim olduğunuz sistemdir.

Şimdi bu örneklerden sonra ihtiyacımız olan yönetilebilir sistemin nasıl olması gerektiğinden bahsedelim.

Mobil yada web uygulamaları için ihtiyacımız olan 2 bileşen var. Hatta veritabanını da düşünürsek 3 diyebiliriz.

1 –  Veritabanı : Tüm uygulama ile ilgili verilerinizin saklandığı yer. Bu veritabanı, mssql, mysql, oracle, postgresql gibi veritabanları olabilir.

2 – Yönetim paneli:  Veritabanı ile konuşan ve tim veritabanını yönetmenizi, ayarları değiştirmenizi ve işlemler yapabilmenizi sağlayan web tabanlı arayüz. Bu arayüzün mobil uygulama olması pratik değildir. Web tabanlı olması sebebi genelde bu ayarları mobil haldeyken yapmazsınız. İşinizin başına oturur ayarları yapar ve kalkarsınız. Web tabanlı arayüzler geliştirmek ve güncellemek için daha pratiktir. App store a çıkmanızı da gerek yoktur. Değişiklik için hosting de bulunan kodları değiştirirsiniz ve web yönetim paneli isteğinize göre şekillenir. Ayrıca mobil cihazınızdan da kullanabilirsiniz. Tabi bunun için hazırlanan yönetim panelinin de mobil uyumlu yani responsive dediğimiz şekilde olmalıdır.

3 – Api: Client yani app leriniz ile konuşan sizin görmediğiniz ama web servis dediğimiz kendi response dili olan (xml yada json) bir servistir. Bu serviste yönetim paneli gibi hazırlanabilir ancak arayüzü web gibi değildir. Genelde yazılımcıların yazılımcılar ile haberleştiği bir katman gibi düşünün. Mobil uygulama yazılımcısı bu api yi kullanmak için api yi yazan kişiden api doc ister. Yani api kullanım klavuzu. Mobil yazılımcı direk yönetim panelinden işlem yapamaz – yapmamalıdır. Yada direk veritabanına veri gönderemez. Bunu yapmak için belli kurallar çerçevesinde api yi çağırır. Api ye veri gönderir, api bunu işler ve veritabanına yazar ve api client a yani mobil uygulamaya haber verir. Uygulama sahibi de yönetim panelinden tüm bunları görür bu işlemleri inceler ve yönetir. Yani api bu işe yarar, client app ler ile backend arasında bağlantı kurar.

Şimdi birde yönetim panelimizin neler içermesi gerekir bundan bahsedelim.

Yapacağınız işe göre , ihtiyaçlarınıza göre şekillendirebilirsiniz. Örneğin içerik ağırlıklı bir app var ise mesela Kategoriler ve buna bağlı yazılar var. Bu kayıtları ekleme, silme, güncelleme yapabilmelisiniz. Tüm bu kayıtları kolay şekilde aratabilmeli, sıralatabilmeli,  filtreleyebilmeli, çok kayıt olduğunda da size liste şeklinde sayfalama yaparak gösterebilmelidir. Özetle bu işlemlere kayıt yönetimi diyelim. Bunu içermelidir elbette.

Ancak burada yapacağınız işleri yönetmek dışında olması gereken bazı konular var.

1 –  Güvenlik :

Bu konu genelde atlanan bir özelliktir. Yönetim paneli en çok korunması gereken yerlerden biridir. Buraya sızan bir kişi herşeyi değiştirebilir öyle düşünün. Sıradan bir kullanıcı adı ve şifre ile bu yönetim paneline girmemelisiniz. Bir parola politikası , birden fazla yanlış denemeye – brute force saldırı yani çoklu şifre denemelerine karşı korumalı olması gerekmektedir. Şifrelernizi bu yüzden karmaşık şifreler olarak belirlemelisiniz. Zaten yönetim paneli şifre belirlerken basit şifre girmenize izin vermemelidir.

2 – Yönetici yönetimi ve roller:

Ayrıca ana yönetici olarak farklı yöneticiler yaratabilmeli ve yönetim panelinin belli yerlerini kullanabilme imkanı sağlayabilmelisiniz. Bu yönetim panelini sadece ben kullanacağım diye düşünmeyin. İlerde işiniz büyüdüğünde bu basit özellik yok ise yine ihtiyacınız olacak ve tek kullanıcının olduğu sistemde şu sorunları yaşayacaksınız. Herkes aynı kullanıcı ile işlem yaptığından bir sorun olduğunda kimin ne yaptığını bilemeyiz.

3 – Log:

Bunu anlamak için herkes farklı kullanıcılar ile girmeli ve yönetim paneli altyapınız audit log dediğimiz yönetim loglarını tutmalıdır. Yani kim ne işlem yaptı ne değiştirdi bunu süper yönetici rolundeki kişiler kolay şekilde görebilmelidir. Yani yönetim panelinden süper yönetici roller, izinler , yeni yöneticiler belirleyebilmelidir. Her yönetici tipi farklı işler yapabilir. Bu yüzden yönetim panelinizin her giren kişi için farklı menüler ve haklar ile çalışması gerektiği ortaya çıkar.

4 – Mobil uyumluluk: Bu çok önemli olmasada bilgisayar başında değilken rahat işinizi yapabilmeniz acilen bir ayar değiştirmeniz gerektiğinizde zorlanmamanız açısından yönetim panelinizin mobil uyumlu olması önemlidir.

Bu yazıda yaptırdığınız yada yapacağınız mobil uygulamada yönetim paneli neden önemli ve neleri içermeli onu anlatmaya çalıştım. Sorularınız olursa lütfen çekinmeyin.